Türk Halıcılığının Tarihçesi

Türk Halı ve Kilim Tarihi

Türkiye'de hem yerli hem de yabancı turistlerin en çok ziyaret ettiği yerlerden biri halı atölyeleridir. Çünkü, Anadolu'nun hemen her yöresinde kendine has desen ve renkleri olan Türk Halıları mevcuttur. Bu muhteşem parçalar nesilden nesile aktarılan bir geleneği yansıtmaktadır. Türk Halılarının Tarihi, Orta Asya'dan gelen Türklerin göçebe köklerine kadar uzanır. Yörük insanların hayatında halıların özel bir yeri vardır. Sürekli yer değiştiren ve çadırda yaşayan insanlar için halı, taşınması kolay ve onları sıcak tutan kullanışlı bir nesne olduğu için elzem idi. Önceleri halılar sadece bu işlevsel nitelikler için kullanılıyordu. Zamanla yörüklerin çadırlarına ve ortama uygun tasarımlarla donatıldılar. Ve halılar dekoratif nitelikler de kazandı. Günümüzde bilinen en eski Selçuklu kilimleri 13. yüzyıldan kalma Aleaddin Camii'nde bulunmaktadır.

Büyük Selçuklu Devleti'nde halıların karakteristiği çoğunlukla mavi ve kırmızı renkler, bazı arabesk figürler ve kufi yazılardır. Kufi, Arap harflerini düz ve köşeli çizgilerle anlatan bir stile verilen isimdir. Kufi desenler, kanca veya ok gibi desenlerle Selçuklu kilimlerinin düzgün hatlarında yer alır. Bu Anadolu kilimlerini özel kılan şeylerden biri de Türk Kilimleri üzerinde özgü Türk düğümü tekniğidir. Türk düğümü, çift düğümle dokunan bir dokuma stilidir. Bu nedenle bu tarz kilimlere daha fazla dayanıklılık ve sağlamlık katar. 13. yüzyılda ünlü seyyah Marco Polo Anadolu'dan geçerken Sivas ve civar illerde en kaliteli kilimlerin dalgalandığını kendi deyimiyle Turkomania olarak kaydetmiştir. 14. yüzyılda bir başka seyyah İbn-i Batuta, Türk halılarının güzelliğini övmüş ve bu halıların dünyanın bilinen tüm ticaret merkezlerine ihraç edildiğini kaydetmiştir. Türk desenleri bir noktada Avrupalıların da ilgisini çekmiştir. Bu nefes kesen halıların sanatsal potansiyeli, Avrupa'dan ünlü sanatçılara kadar uzanmıştır. Avrupalı aristokratların saraylarının ve köşklerininin zeminlerinin Türk kilimleriyle kaplı olduğunu biliyoruz. Hatta, Türk halıları, Rönesans'tan Hans Holbein, Lorenzo Lotto, Hans Memling tabloları gibi dünya çapında bilinen sanat eserlerinde yer almıştır Avrupalı sanatçıların üne kavuşturdukları halıların büyük bir bölümü bugün Sultan Ahmet Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde sergilenmektedir.

Osmanlı İmparatorluğu'nda Tebriz ve Kahire'nin sayıldığı Yavuz Sultan Selim zamanında Türk Halı Desenleri büyük değişimler geçirdi. Anadolu kilimlerinin geometrik desenleri terk edildi. Kahire'den gelen halı dokumacıları ve Tebriz'den gelen İran etkilerine dayanan Türk kilimleri daha karmaşık desenlerle süslenmeye başlandı. Bu dönemdeki kilimlerin en belirgin özelliği, desenlerinde saltanatı temsil eden madalyon nişanları ve bol miktarda çiçek desenleri olmasıydı. İstanbul'dan Avrupa'ya gemi ticaretine yön veren İtalyan şehir devletleri ve özellikle Venedikliler bu kilimleri çok kazançlı mal haline getirdiler.
1850'lerde Sultan Abdülmecid, geleneksel Topkapı Sarayı'ndan Dolmabahçe Sarayı'na taşındı. Bu yeni saray için dünyanın en görkemli halılarını istiyordu. Bu amaçla Hereke'de büyük ölçüde bir halı atölyesi kurmaya karar verdi. Dünyanın en sımsıkı dokuma halıları Dolmabahçe Sarayı'nda dokunmaya başlandı. Böylece Hereke yöresi kilimleriyle bir marka haline geldi.
 

Günümüzde Türk Halısı…

Günümüzde halı sanatının kalbi İstanbul, İzmir, Kayseri'ye aittir. İstanbul'da Kapalıçarşı, İzmir'de Efes ve Kuşadası ve Kapadokya bölgesi en büyük halı atölye ve mağazalarının bulunduğu yerlerdir.

Türk Halıcılığı büyük bir özen ve sabır gerektirdiği için modern zamanların hızlı tüketim anlayışına yenik düşmektedir. Ve ne yazık ki insan kilim dokuyan mahir insan sayısı her geçen gün azalmaktadır. Halı işçilik maliyetlerinin artması sonucunda üretim, işçilik maliyetlerinin daha ucuz olduğu Hindistan ve Çin'e kaymaktadır. Günümüzde Türk halılarının büyük markaları olan Hereke ve Uşak halıları, üretimi az olduğu için çok nadir ve pahalıdır. Geometrik desenli Anadolu kilimleri kolay bulunur ve bu nedenle daha ucuzdur. Doğru halıyı doğru fiyata satın almak, mücevher satın almak gibi belirli bir bilgi ve uzmanlık gerektirir.
 

Türk Halı ve Kilimlerinde Kullanılan Başlıca Motifler

Türk Halı ve Kilimleri, zengin desen ve motifleriyle ünlüdür. Türk halı ve kilimlerinde kullanılan motifler, kültürel ve sembolik anlamlar taşır. Geometrik motifler, Türk halı ve kilimlerinin en belirgin özelliklerindendir. Çeşitli şekillerdeki daireler, üçgenler, kareler ve zigzaglar sıklıkla kullanılır. Bitki motifleri de önemli bir yer tutar. Yıldızlar, laleler, yapraklar ve çiçekler, doğanın güzelliklerini temsil eder. Hayvan motifleri ise Türk mitolojisi ve hayvancılık kültürüne atıfta bulunur. Atlar, koçboynuzları, kartallar ve yılanlar, sıkça kullanılan hayvan motiflerindendir. Renkler de anlam taşır; kırmızı aşkı, sarı güneşi, mavi gökyüzünü simgeler. Türk halı ve kilimlerindeki bu motifler, Türk kültürünün zenginliğini ve estetik anlayışını yansıtır.
 

Türk Halısı da Halıca’da!

Halıca, en kalitel, halılara adanmış bir isim olarak, Türk halıcılığının değerini koruma ve yayma misyonunu taşımaktadır. Türk halıları, yüzyıllardır el işçiliği ve sanatın birleştiği özgün parçalardır. Halıca, bu zengin mirası korumak ve dünyaya tanıtmak için bir köprü görevi üstlenir. Halıca.com adresinde Türk halılarının geniş bir yelpazesine ulaşabilirsiniz. Her bir halı, ustaların emeklerini ve Türk kültürünün dokusunu taşımaktadır. Halıca, müşterilerine kaliteli ürünler sunmanın yanı sıra, “Türk Halısı”nı yaşatır ve gelecek nesillere aktarır.